Ouderenzorg is versnipperd. Ondersteuning krijgen is lastig. Arie Oosterlee vraagt zich af: hoe gaat dat straks als ik oud ben?
Zowel mijn ouders als die van mijn vrouw zijn al overleden. Mijn ouders en mijn schoonvader woonden tot het einde thuis. Ze hadden niet anders gewild dan in hun vertrouwde omgeving in hun dorp thuis te overlijden. Mijn schoonmoeder bracht haar laatste maanden door in een verzorgingshuis. Het was een private organisatie met korte wachttijden.
Hoe snel kunnen zaken veranderen. 90-plussers verdubbelt en het aantal demente bejaarden stijgt tot 330000 in 2040 en daarmee stijgt ook het aantal kwetsbare ouderen navenant. Het aantal beschikbare bedden voor ouderenzorg daalt net als de beroepsbevolking in de zorg. Het is de verwachting dat het aantal beschikbare mantelzorgers per zelfstandig wonende 75 plusser zal afnemen van bijna 5 in 2018 naar 3 in 2040.
Hoe kan ik met m’n vrouw straks plezierig langer thuis wonen? De verschillende niveaus in de Nederlandse ouderenzorg hebben verschillende taken en verantwoordelijkheden. .
Het in januari 2022 aangetreden nieuwe kabinet heeft een aantal zorgministers die de problematiek van binnen uit kennen. Conny Helder is er zo één. De overheid kan de kaders scheppen: zoals vermindering van de regeldruk en hopelijk positieve herwaardering van de salarissen. Hiermee wordt het werk in de zorg aantrekkelijker met minder kans op overbelasting, uitval en bijvoorbeeld uitstroom van zorgpersoneel.
Gemeenten, zorgverzekeraars en het zorgkantoor hebben de mogelijkheid de versnippering in het zorgaanbod en de bijbehorende financiering tegen te gaan door domein overstijgende samenwerking met elkaar aan te gaan. Ook kunnen ze op lokaal niveau regelgeving aanpassen en haar beleid voor het afgeven van bijvoorbeeld vergunningen aanpassen.
De gemeente is als beheerder van het WMO budget verantwoordelijk voor een stuk van de ouderenzorg. De zorgverzekeraar en het zorgkantoor voor ook maar voor andere delen. Mijn gemeente heeft invloed op woningcorporaties zeker daar waar het sociale woningbouw betreft. Dat geeft handvaten voor meerdere belangrijke randvoorwaarden voor het plezierig langer thuis wonen.
Domein-overstijgende samenwerking Kwetsbare ouderen hebben vaak een rijk pallet aan lichamelijke en geestelijke problemen die zich niet binnen de kaders van zorgaanbod en financiering laten inperken. Gemeenten hebben de mogelijkheid om in een netwerk met Zorgkantoor, Zorgaanbieder en Zorgverzekeraar afspraken te maken qua zorg en qua financiering. Dit is belangrijk omdat er veel grensvraagstukken zijn over afbakening van zorg en financiering.
Ik krijg toch nog geïntegreerde complexe ondersteuning, als mijn gemeente, mijn zorgaanbieder, mijn zorgverzekeraar en het zorgkantoor als een netwerk gaan opereren zorg met afspraken over de grensvraagstukken en met inzet van een speciaal daarvoor opgeleide arrangeur. Onlangs nog werden de resultaten van drie pilots gepubliceerd waarin aannemelijk werd gemaakt dat dergelijke samenwerking de versnippering in het aanbod van zorg aan de kwetsbare oudere in belangrijke mate kan voorkomen.
Bouwkundig Tijdens regulier onderhoud van sociale woningbouw voorzieningen kan vaak met beperkte meerkosten duurzaamheid qua wonen voor ouderen worden bereikt: zo kunnen in de vervangingsvraag de sloten worden vervangen door slimme sloten. Zeker bij een constant relatief hoog verloop van bewoners verdient deze vervanging zich snel terug. Beugels kunnen in de wc‘s en badkamers worden gemonteerd. Er kan een inloop douche kan worden geplaatst. Drempels worden vervangen en verlichting worden aangepast om het valgevaar te verkleinen.
Gezien de schaarser wordende ondersteuning van de oudere door zorgprofessionals en mantelzorgers is het zinvol om internet infrastructuur voor thuis monitoring en beeld bellen te installeren. Een dergelijke voorziening kan zorgpersoneel en mantelzorger heel veel tijd besparen. Hoe vast te stellen welke monitoring en aanpassingen passend zijn. Inmiddels is daar ervaring in opgedaan. Bijvoorbeeld het Dag en Doe centrum van Tante Louise. Kwetsbare Ouderen en hun familie kunnen daar zien, ervaren en wat past en leren hoe het werkt.
Vergunningen beleid Als ik in de buurt van mijn mantelzorger kan wonen, blijf ik vast en zeker plezierig langer thuis wonen, zeker wanneer er intensieve zorg verleend moet worden door bijvoorbeeld een familielid. Echter geeft de gemeente pas een vergunning voor het maken of plaatsen van een mantelzorgwoning, schakelwoning, tandemwoning, duo-woning of een kangoeroewoning vaak pas af als ik een kwetsbare oudere ben geworden. Uit onderzoek blijkt dat verhuizing in de kwetsbare fase veel moeizamer verloopt met meer complicaties dan als de verhuizing nog in een goede gezondheid wordt volbracht.
Kwaliteit van Leven Tenslotte is duidelijk dat goede inspanningen geen garantie voor een bevredigend resultaat bieden zijn. Gelukkig is er overeenstemming bij alle partijen dat het doel van de inspanningen optimalisering van de kwaliteit van leven van de kwetsbare ouderen is.
Zorgaanbieder en mantelzorger hebben makkelijk toegang tot Kwaliteit-van-leven tests. In slechts enkele vragen is er een uitgangssituatie vastgesteld die de weg aangeeft van eventueel te nemen maatregelen. Dergelijke test eenvoudig en snel af te nemen. Onlangs nog werd in Zorgvisie een test uiteengezet waarbij iedere vraag slechts 1,6 seconden in beslag nam van degene die deze mocht invullen.
Over Kwaliteit van Leven gesproken….. 10% van de mantelzorgers op dit moment is overbelast (400.000). Dat aantal kan alleen maar toenemen. Onderdeel van duurzame zorg is ook om mantelzorgers waar mogelijk te behoeden voor overbelasting. Bijvoorbeeld door bewustwording van (dreigende) overbelasting te bevorderen met o.a. spankrachtmonitoring.
Tot zover een opsomming van een flink scala van mogelijke maatregelen. Hoe is de staat bij gemeente, zorgkantoor, zorgaanbieder nu? Hoever is de gemeente op weg met alle maatregelen? Heeft de gemeente op enig moment inzicht gekregen in de staat waarin hun kwetsbare oudere inwonende verkeerde. Hoe was de kwaliteit van leven? Dat wil ik weten voordat ik besluit om me in uw gemeente te vestigen. Wilt u eens over deze aanpak praten, dan zijn wij als Health in Transition daar graag toe bereid.
Arie Oosterlee, Health in Transition